8. ตายนสุตฺตวณฺณนา

[89] อตีตชาติยํ สยํการวเสน ตาย ทิฏฺฐิยา อุปฺปาทิตตฺตา ปุพฺเพ ติตฺถกโรฯ เตนาห ‘‘ทิฏฺฐิ อุปฺปาเทตฺวา’’ติฯ อปเร อาหุ ‘‘อยํ เม สตฺถาติ คหณวเสน ติตฺถกโร อสฺส อตฺถีติ ปุพฺเพ ติตฺถกโร, อตีตตฺตภาเว ติตฺถกรสาวโก’’ติฯ เต ‘‘ทิฏฺฐิํ อุปฺปาเทตฺวาติ ตสฺส สตฺถุโน ทิฏฺฐิํ อาทาย คเหตฺวาติ อตฺโถ’’ติ วทนฺติฯ ติตฺถํ นาม ทฺวาสฏฺฐิ ทิฏฺฐิโย ตพฺพินิมุตฺตสฺส มิจฺฉาวาทสฺส อภาวโตฯ ติตฺเถ นิยุตฺตาติ ติตฺถิกา, เต เอว ติตฺถิยาติ วุตฺตา ก-การสฺส ย-การํ กตฺวาฯ ตสฺสาติ ยถาวุตฺตสฺส กลฺยาณกมฺมสฺสฯ นิสฺสนฺเทนาติ ผลภาเวนฯ วีริยปฺปฏิสํยุตฺตาติ วีริยทีปนาติ อตฺโถฯ

อนิยมิตอาณตฺตีติ อนิยมวิธานํ อนิยมวเสน วิธิวจนํฯ ตณฺหาโสตนฺติ ตณฺหาปฺปพนฺธนํฯ นีหราติ สเมหิ ปชหฯ เอกตฺตนฺติ เอกคฺคํฯ เตนาห ‘‘ฌาน’’นฺติฯ อุปปชฺชตีติ น อุปฺปชฺชติ น ปาปุณาตีติ อาห ‘‘น ปฏิลภตี’’ติฯ น โอสกฺเกยฺยาติ น สงฺโกจํ อาปชฺเชยฺยฯ ฆราวาสโต ปริพฺพชนํ ปริโต อปคโมติ ปริพฺพโชฯ ปพฺพชิตวตสมาทานสฺส อทฬฺหตาย จ ตตฺถ จ อสกฺกจฺจกิริยาย สิถิลคหิตาฯ อติเรกนฺติ ปพฺพชฺชาย ปุริมกาลโตปิ อธิกํฯ อุปรีติ อุปรูปริฯ ทุกฺกฏํ อกตเมว เสยฺโยติ ทุจฺจริตํ นาม สพฺเพน สพฺพํ อกตเมว หิตาวหํฯ

ยํ กิญฺจีติ ยํ กิญฺจิ กมฺมํฯ สิถิลํ กตนฺติ อสกฺกจฺจการิตาย สิถิลํ กตฺวา ปวตฺติตํฯ เอวรูปเมวาติ เอวรูปํ ปรามฏฺฐสามญฺญสทิสเมว ปจฺฉานุตาปจริยาทิปฏิภาคโตฯ สํกิลิฏฺฐเมว ตณฺหาสํกิเลสอุปกฺกิลิฏฺฐตฺตาฯ อาสงฺกิตปริสงฺกิตนฺติอาทิโต สมนฺตโตปิ ปเรหิ สงฺกิตํฯ พฺรหฺมจริยสฺส อาทิ อาทิพฺรหฺมจริยํ, ตตฺถ นิยุตฺตาติ อาทิพฺรหฺมจริยิกา, มคฺคพฺรหฺมจริยสฺส ปุพฺพภาคปฏิปทาติ อตฺโถฯ เตนาห ‘‘มคฺคพฺรหฺมจริยสฺส อาทิภูตา’’ติฯ ปุพฺพปธานภูตาติ ปฐมารมฺภภูตาฯ

ตายนสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

9. จนฺทิมสุตฺตวณฺณนา

[90] วิมาเน คหิเต ตํนิวาสีปิ คหิโต โหตีติ วุตฺตํ ‘‘จนฺทวิมานวาสี เทวปุตฺโต’’ติฯ สพฺพธีติ สพฺพสฺมา ทุคฺคฏฺฐานา วิปฺปมุตฺโตสิ ภควา ตฺวํ, ตสฺมา มยฺหมฺปิ อิโต สมฺพาธฏฺฐานโต วิปฺปโมกฺขํ กโรหีติ อธิปฺปาโยฯ เตนาห ‘‘ตสฺส เม สรณํ ภวา’’ติฯ โลกานุกมฺปกาติ สพฺพสฺส โลกสฺส อนุคฺคหา, ตสฺมา ตุยฺหมฺปิ เอตสฺสปิ จนฺทสฺสฯ ตาทิสา เอวาติ สมานา เอวฯ ปมุญฺจสีติ ปมุญฺจิตฺถฯ เตนาห ‘‘อตีตตฺเถ วตฺตมานวจน’’นฺติฯ

จนฺทิมสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

10. สูริยสุตฺตวณฺณนา

[91] อนฺธภาวกรเณติ โลกสฺส อนฺธกรเณติปิ อปเรฯ เตนาห ‘‘ตมสี’’ติฯ วิโรจตีติ วิชฺโชตติฯ กามํ เทวปุตฺตวเสน ปฐมํ เทวตา อุทฺธฏา, ราหุโน ปน ปโยโค ตสฺส วิมาเนติ อาห ‘‘มณฺฑลีติ มณฺฑลสณฺฐาโน’’ติฯ วทติ ตทา มุเขน คหิตตฺตาฯ มุเขน คหณญฺเจตฺถ ‘‘คิลี’’ติ อธิปฺเปตํ, น จ อชฺโฌหรณนฺติ อาห ‘‘คิลีติ วทตี’’ติฯ อิทานิ ตสฺส มุเขน คหณสมตฺถตํ ทสฺเสตุํ ‘‘ราหุสฺส หี’’ติอาทิ วุตฺตํฯ โสติอาทิ ตสฺส จนฺทิมสูริยานํ คหณการณทสฺสนํฯ อธิวตฺถา เทวตาติ จนฺทิมสูริยานํ ปริจารกเทวตาฯ เวคนฺติ ชวํฯ โส หิ เกนจิ อภิมุขํ อติทุนฺนิวาโร กมฺมนิยามสิทฺโธฯ มตฺถกนฺติ กณฺฐสฺส อุปริมเทสํฯ เกจิ ‘‘สีสมตฺถกเมวา’’ติ วทนฺติฯ นิกฺขเมยฺย เวคสฺส ติกฺขสีฆถามภาวโตฯ อากฑฺฒิตฺวาติ อตฺตโน คมนทิสาภิมุขํ อากฑฺฒิตฺวาฯ นนฺติ ราหุํฯ อุทฺธํ อุลฺลงฺเฆตุกามมฺปิ โอนเมยฺยฯ ปททฺวเยนปิ โส มหาสรีโร มหาพโล, จนฺทิมสูริยานํ ปน คมนเวโค เตน สพฺพถาปิ ทุนฺนิวาริโยวาติ ทสฺเสติฯ วิมาเนนาติ จนฺทคฺคเห จนฺทวิมาเนน, สูริยคฺคเห สูริยวิมาเนน อุภินฺนมฺปิ วิมาเนน สเหวฯ อมาวาสิยญฺหิ ทฺเว วิมานานิ โยชนมตฺตนฺตริตานิ หุตฺวา สเหว ปวตฺตนฺติฯ ยทิ ทฺเวปิ เทวปุตฺตา โสตาปตฺติผลํ ปตฺตา, อถ กสฺมา สูริยสุตฺเต เอว ‘‘ปชํ มม’’นฺติ วุตฺตํ, น จนฺทสุตฺเตติ? ‘‘โส จ กิร น จิรสฺเสว ตโต จวิตฺวา อญฺญตฺถ นิพฺพตฺโต, อญฺญา เอว จ เทวตา ตตฺถ วสิ, ยสฺมิํ จนฺทคฺคเห ภควา ตํ คาถํ อภาสิ, น ตถา สูริโย, อปรภาเค ปน ตตฺถปิ กาเลน กาลํ ราหุคฺคโห โหตี’’ติ วทนฺติฯ

สูริยสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

ปฐมวคฺควณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

2. อนาถปิณฺฑิกวคฺโค